«ՀԱՅՏՆԻ Է ԽԱԼԵՐԻ ՁԵՎԱՓՈԽՄԱՆԸ ՆՊԱՍՏՈՂ ԵՐԿՈՒ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ԳՈՐԾՈՆ»

Ամբողջ աշխարհում խալերից առաջացող չարորակ ուռուցքներով հիվանդների թիվը մեծանում է` տասը տարին մեկ կրկնապատկվելով: Հայաստանը բացառություն չէ:
ՈՒռուցքաբանության ազգային կենտրոնի դիսպանսեր և պոլիկլինիկական բաժանմունքի վարիչ, ուռուցքաբան ԱՐԱ ԲԱԶԻԿՅԱՆԻ կարծիքով, եթե մարդիկ ավելի լավ տեղեկացված լինեն, մասնագետի միջամտությունը լինի ժամանակին և ճիշտ, կարելի է խուսափել հնարավոր բարդությունից: Թեմայի շուրջ իր կարծիքն է հայտնում նաև ուռուցքաբան-վիրաբույժ, բժշկական գիտությունների թեկնածու, դոցենտ ԱՆԺԵԼԱ ՀԱՅՐԱՊԵՏՅԱՆԸ:
-Ի՞նչ է խալը:
-Խալերը մաշկի մեջ մելանոցիտ բջիջների զանգածային կուտակումներ են, որոնք պարունակում են մելանին գունակը, որի առկայությամբ և քանակությամբ է պայմանավորված մարդկանց մաշկի գունային երանգավորումը: Սովորաբար դրանց քանակը տատանվում է 10-50-ի սահմաններում: Դրանք տարբերվում են գույնով, չափով, ձևով։ Խալերը կարող են տեղակայված լինել մարմնի տարբեր մասերում, լինել բնածին կամ ձեռքբերովի: Երբեմն էլ կարող են վտանգավոր լինել մարդու առողջության համար:
-Ինչո՞վ են խալերը վտանգավոր:
-Մեծ մասամբ խալերն անվտանգ, բարորակ գոյացություններ են: Տարբեր գործոնների հետևանքով պիգմենտային բջիջները (մելանոցիտը) սկսում են արագ բազմանալ և ձևափոխվել: Այդ ժամանակ անվնաս խալը կարող է ձևափոխվել չարորակ ուռուցքի` մելանոմայի:
-Որո՞նք են այդ գործոնները:
-Խալերի ձևափոխմանը և չարորակացմանը նպաստող հիմնական գործոններից են արևի երկարատև ազդեցությունը և արտաքին տրավմաները, որ կարող են լինել սուր` միանվագ, նաև երկարատև` հաճախակի ազդելու դեպքում, օրինակ, հագուստի հպումից կամ գլխի մազածածկ հատվածը սանրով վնասելիս: Կա «արևայրուկ» հասկացություն, որը մաշկի պաշտպանական ռեակցիան է արևի ճառագայթների հանդեպ: Արևի երկարատև ազդեցության հետևանքով բջիջները սկսում են արագ բազմանալ, երբեմն` ձևափոխվել: Հայտնի է, որ բաց գույնի մաշկ, մազեր, աչքեր ունեցող մարդիկ ավելի զգայուն են արևի ճառագայթների հանդեպ և պետք է ավելի զգոն լինեն: Դեռ մանկական հասակից պետք է արևի տակ երկար չմնալ: Վտանգավոր ժամանակահատվածն է 12.00-16.00: Ինչպես նաև խուսափել խալերի վնասումից: Իսկ հաճախակի վնասումների դեպքում պրոֆիլակտիկ նպատակով հեռացնել դրանք:
-Կա տարածված կարծիք, որ խալերին չի կարելի «ձեռք տալ», տվյալ դեպքում` հեռացնել:
-Մի կողմից` ժողովրդի մեջ տարածված այդ համոզմունքը ճիշտ է. չի կարելի առանց իմանալու, թե ինչի հետ գործ ունես, տրորել խալը, վնասել, սեղմել, քսուքներ դնել, ինքնաբուժությամբ զբաղվել: Բայց բժշկական տեսակետից չկա այնպիսի խալ, որը չի կարելի հեռացնել: Ոչ միայն կարելի է, այլև երբեմն անհրաժեշտ է, քանի որ դա մելանոմայի առաջացումից խուսափելու միակ ճանապարհն է: Պարզապես հեռացման անհրաժեշտությունը, եղանակը և ծավալը պետք է որոշի ուռուցքաբանը:
Ա.Բ. -Եթե դրանք մաշկի տարբեր պիգմենտային գոյացություններ են (պապիլոմաներ, կերատոզներ), ապա կարելի է դիմել էլեկտրակոագուլյացիայի կամ կրիոդեստրուկցիայի: Իսկ երբեմն ցուցված է լինում միայն վիրահատական միջամտությունը:
-Ասում են` համեմատաբար անվտանգ են մազոտ խալերը:
Ա.Բ. - Մազոտ խալերն ավելի հանգիստ են, հազվադեպ են ձևափոխվում և չարորականում, բայց քանի որ պարունակում են մազարմատներ, ավելի հաճախ են բորբոքվում: Այդ իսկ պատճառով խորհուրդ է տրվում անցանկալի մազերից ազատվել` կտրելով դրանք մկրատով: Խալերի բորբոքման դեպքում մաշկային ուռուցքաբանը նշանակում է հակաբորբոքիչ քսուք, որից հետո, ելնելով խալի որակից, ձևափոխման աստիճանից, որոշվում է բուժման ընթացքը:
-Ինչպե՞ս կարելի է տարբերակել ձևափոխված խալը:
Ա.Հ. -Գոյություն ունեն պարզ նշաններ, որոնք օգնում են տարբերակել հանգիստ խալը ձևափոխված խալից: Դրանք են ասիմետրիկությունը, եզրերի անհարթությունը, գույնը, չափը: Բարորակ խալերն ունեն հարթ եզրեր և մակերես, անփոփոխ չափսեր և գունային համասեռություն: Այսպիսով, ուշադրության արժանի նշաններն են` չափսերի, ձևի, գույնի փոփոխությունը, նաև քորի, ծակծկոցի, թեփուկների առաջացումը: Իսկ խալերի արյունային արտադրության և խոցոտման դեպքում անհրաժեշտ է անհապաղ դիմել ուռուցքաբանի:
-Հաճախ հիվանդները խուսափում են ուռուցքաբանին դիմելուց` վախենալով չարորակ ուռուցք ախտորոշումից:
Ա.Հ. -Այդպիսի մտածելակերպը բացատրվում է նրանով, որ բնակչությունը տեղեկացված է միայն այն դեպքերի մասին, երբ բուժումն արդյունավետ չի եղել` հատկապես բժշկին ուշ դիմելու պատճառով: Սակայն ոչ բոլորը գիտեն հազարավոր բուժված և լիարժեք կյանքով ապրող մարդկանց մասին, քանի որ չարորակ ուռուցք ախտորոշումը գաղտնի է մնում թե՛ հիվանդի, թե՛ նրան շրջապատող մարդկանց համար:
Բուժման դրական արդյունքներին տեղեկացված լինելը կօգնի հիվանդին` հավատալու բուժման արդյունավետությանը և խթան կհանդիսանա ժամանակին ուռուցքաբանին դիմելու, ինչն էլ բուժման լավ արդյունքի գրավականն է։
Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆ

Մեկնաբանություններ